Trwa nabór na obserwatorów społecznych przy wyborach samorządowych na podkarpaciu.
Organizatorem akcji jest Fundacja Batorego. Zgłaszać można się za pośrednictwem strony: http://obserwujemywybory.pl/
Obserwatorzy zostaną wyszkoleni oraz przygotowani do pełnionej funkcji.
Zmiany w kodeksie wyborczym (zwany dalej k.wyb.) dokonane ustawą z dnia 14 grudnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych w wielu przypadkach zmierzają w odmiennym kierunku niż wynikałoby to z tytułu owej ustawy. Zmiany w Kodeksie wyborczym budzą istotne wątpliwości nie tylko z punktu widzenia ich efektywności
i celowości, ale również konstytucyjności stąd tak istotny udział obserwatorów społecznych w nadchodzących wyborach samorządowych.
Akcja #obserwujemywybory
Fundacja im. Stefana Batorego z/s w Warszawie monitorując sytuację praw i wolności obywatelskich jak zarówno stan praworządności i przestrzegania zasad demokratycznego państwa prawa zainicjowała w Polsce akcję #obserwujemywybory, która to jest ogólnopolską akcją obywatelską o ogromnym znaczeniu dla polskiej demokracji. Realizowana jest również na podkarpaciu. Polega na bezstronnym, rzetelnym i obiektywnym obserwowaniu przebiegu głosowania, liczenia głosów i ustalania wyniku wyborów samorządowych, 21 października 2018 r., przez obwodowe komisje wyborcze. W akcję zaangażowane będą setki obserwatorów społecznych, delegowanych przez organizacje pozarządowe, w 300 losowo wybranych obwodowych komisjach wyborczych. Obserwacja wyborów na tak dużą skalę prowadzona będzie po raz pierwszy od 1989 roku. I tak jak wtedy, będzie to akcja obywatelska, w pełni niezależna od komitetów wyborczych. Akcja #obserwujemywybory zainspirowana została zagrożeniami upatrywanymi w zmianie kodeksu wyborczego oraz stanowi swoistego rodzaju pilotażowe działanie mające pokazać na ile tak daleko posunięte zmiany w kodeksie wyborczym zapewnią rzetelność przebiegu wyborów samorządowych w Polsce.
Raport
Zebrane przez obserwatorów dane posłużą do opracowania raportu z przebiegu wyborów, który pozwoli stwierdzić, czy wybory samorządowe w 2018 roku były przeprowadzone w sposób uczciwy, rzetelny i zgodny z prawem. Od rzetelności, odpowiedzialności o bezstronności społecznych obserwatorów zależy wiarygodność sformułowanych w raporcie ocen zatem udział obywateli i obywatelek w obserwacjach jest nieoceniony.
Rejestracja
Obywatele i obywatelki zainteresowani występowaniem w roli obserwatora społecznego zobowiązani są do rejestracji i wykazania chęci udziału w akcji poprzez zakładkę: http://obserwujemywybory
Akcja obserwacyjna prowadzona jest przez obserwatorów społecznych, delegowanych przez organizacje pozarządowe. Jest niezależna od komitetów biorących udział w wyborach. Jej przeprowadzanie jest ważne i dla głosujących, i dla komitetów startujących w wyborach – pozwoli ocenić ew. wątpliwości co do uczciwości wyborów i legitymizacji wybranych władz oraz opisze i udokumentuje ew. nieprawidłowości.
Zebrane dane, po porównaniu z wynikami ogólnokrajowymi, pozwolą również ocenić, czy sam fakt obserwowania przebiegu głosowania w obwodzie przez obserwatorów społecznych wpływa na wyniki głosowania. Natomiast informacje o wszelkich nieprawidłowościach lub trudnościach w trakcie głosowania i liczenia głosów pozwolą na oszacowanie skali takich zdarzeń w całym kraju.
Obserwacje – czyje?
Praca komisji obwodowych może być obserwowana i rejestrowana przez mężów zaufania, obserwatorów społecznych, a także przez obserwatorów międzynarodowych. Działania te mają służyć zapewnieniu uczciwego wykonywania przez obwodowe komisje wyborcze swoich zadań, a przez to uczciwości procesu wyborczego.
Czynności obserwatora społecznego
W wyniku ostatniej zmiany Kodeksu wyborczego, poza mężami zaufania, prace komisji wyborczych będą mogli śledzić obserwatorzy społeczni. Prawo ich wyznaczania, po jednym do każdej komisji (także do komisarza wyborczego), przysługuje zarejestrowanym w Rzeczypospolitej Polskiej stowarzyszeniom i fundacjom, do których celów statutowych należy troska o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego (art. 103c KW). Należy przyjąć, że sformułowania „po jednym” mężu zaufania/obserwatorze czy „jednego” męża zaufania/obserwatora, oznaczają tylko tyle, iż w siedzibie właściwej komisji wyborczej może przebywać jednocześnie nie więcej niż po jednym mężu zaufania z każdego komitetu wyborczego i po jednym obserwatorze z każdego stowarzyszenia czy fundacji. Nie ma natomiast przeszkód, by pełnomocnik danego komitetu wyborczego czy właściwa do tego osoba w stowarzyszeniu, czy w fundacji wyznaczyła więcej niż jednego męża zaufania, czy obserwatora przy danej komisji, którzy swoją funkcję pełnić będą zamiennie. Osoba wyznaczona na męża zaufania może pełnić tę funkcję także poza miejscem swojego stałego zameldowania (czy ujęcia w rejestrze wyborców), a osoba wyznaczona na obserwatora społecznego poza miejscowością, okręgiem, województwem, właściwymi dla siedziby stowarzyszenia lub fundacji, która go zgłosiła. Regulacje prawne nie określają terminu, w jakim należy wyznaczyć mężów zaufania, jak również obserwatorów społecznych. Oznacza to, że pełnomocnicy komitetów wyborczych oraz stowarzyszenia i fundacje nie muszą wcześniej nikomu zgłaszać zamiaru wyznaczenia do danej komisji odpowiednio męża zaufania lub obserwatora społecznego, ani też rejestrować tych zgłoszeń. Mężów zaufania czy obserwatorów społecznych właściwe do tego podmioty mogą wybrać zatem nawet w dniu wyborów. Dokonując tego wyboru, pełnomocnik wyborczy komitetu wyborczego lub upoważniona przez niego osoba albo osoba lub osoby uprawnione do podpisywania dokumentów organu stowarzyszenia lub fundacji, upoważnione do ich reprezentowania na zewnątrz, podpisują zaświadczenie dla męża zaufania czy obserwatora społecznego (art. 103a § 4 KW). Zaświadczenie to mąż zaufania czy obserwator społeczny zobowiązany jest przedstawić, wraz z dowodem potwierdzającym jego tożsamość, właściwej komisji wyborczej rozpoczynając w niej swoją „pracę”. Mężowi zaufania, jak i obserwatorowi społecznemu, będzie przysługiwało prawo obserwowania pracy tej komisji, która wskazana zostanie w wydanym mu zaświadczeniu. W przypadku, w którym mąż zaufania lub obserwator społeczny będzie posiadał zaświadczenia dotyczące więcej niż jednej komisji (lub np. do kilku obwodów), będzie mógł wówczas obserwować prace komisji wskazanych w tych zaświadczeniach. Wzór zaświadczenia określi PKW.
Obserwatorem społecznym może być osoba, która: — ma czynne prawo wyborcze do Sejmu (jest obywatelem polskim, najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, nie jest pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu, praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu; nie jest ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu); — nie kandyduje w wyborach; — nie jest komisarzem wyborczym; — nie jest pełnomocnikiem wyborczym komitetu; — nie jest pełnomocnikiem finansowym komitetu; — nie jest urzędnikiem wyborczym; — nie jest członkiem komisji wyborczej. Funkcja zarówno męża zaufania, jak i obserwatora społecznego wygasa w przypadku: — zrzeczenia się jej; — śmierci; — podpisania zgody na zgłoszenie do komisji wyborczej; — kandydowania w wyborach; — objęcia funkcji pełnomocnika wyborczego czy finansowego, komisarza — wyborczego, urzędnika wyborczego; — odwołania przez pełnomocnika komitetu.
Uprawnienia obserwatorów społecznych
Uprawnienia mężów zaufania i obserwatorów społecznych określone zostały niemal jednolicie. Mają oni prawo:
- być obecni podczas wszystkich czynności komisji, do której zostali wyznaczeni, w szczególności być obecni przy przekazywaniu protokołu przez obwodową komisję wyborczą, przekazywaniu danych z protokołu przez rejonową komisję wyborczą, sprawdzaniu pod względem arytmetycznej poprawności ustalenia wyników głosowania przez pełnomocników powołanych przez okręgowe komisje wyborcze, oraz przy sprawdzaniu prawidłowości ustalenia wyników głosowania i wprowadzania danych do sieci elektronicznego przesyłania danych;
- być obecni w lokalu wyborczym w czasie przygotowania do głosowania, głosowania, ustalania wyników głosowania i sporządzania protokołu;
- żądać otrzymania kopii protokołu przekazania przez przewodniczącego obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie przewodniczącemu obwodowej komisji wyborczej ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie spisu wyborców, urny wyborczej wraz ze znajdującymi się w niej kartami do głosowania, egzemplarzy protokołu głosowania w obwodzie, niewykorzystanych kart do głosowania, otrzymanych w trakcie głosowania zaświadczeń o prawie do głosowania, aktów pełnomocnictwa do głosowania oraz pieczęci komisji;
- rejestrować, z wykorzystaniem własnych urządzeń rejestrujących, czynności obwodowej komisji wyborczej od sprawdzenia przez obwodową komisję wyborczą ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie czy urna wyborcza jest pusta, od zamknięcia i opieczętowania urny pieczęcią komisji, sprawdzenia czy na miejscu znajduje się spis wyborców i potrzebna liczba kart do głosowania oraz odpowiednia liczba łatwo dostępnych miejsc zapewniających tajność głosowania, do rozpoczęcia głosowania i od zamknięcia lokalu wyborczego do podpisania protokołu głosowania w obwodzie przez obwodową komisję wyborczą ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie (art. 42 § 5 KW);
- otrzymać kopię protokołu głosowania w obwodzie.
Wyłączenie
Obserwatorzy społeczni nie mogą być pełnomocnikami do głosowania, jak również nie mają prawa pomagać w akcie głosowania wyborcy niepełnosprawnemu, nawet na jego prośbę (art. 53 i 55 § 4 KW).
http://obserwujemywybory.pl/
Rola obserwatorów społecznych przy nadchodzących wyborach samorządowych będzie nieoceniona z punktu widzenia stwierdzenia prawidłowości przebiegu wyborów oraz zauważenia czy i jak wdrążone zostały zmiany wprowadzone w kodeksie wyborczym. Będąc świadomymi obywatelami i obywatelkami mamy wpływ na mechanizmy demokratycznego państwa prawa więc nie bądźmy bierni lecz angażujmy się.
Źródła:
Publikacje: Polacy o samorządach. Opinia publiczna u progu samorządowej kampanii wyborczej. Adam Gendźwiłł i Marta Żerkowska-Balas (2018)
Opinia prawna Fundacji im. Stefana Batorego:
U S T AWA z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy, Dz.U. 2011 Nr 21 poz. 112 z późn. zm.
Komentarze